waarom kies je bepaalde onderwerpen als kunstenaar
Mijn productie bestaat uit schilderijen, tekeningen en grafiek. Ik houd van het trage, zoekende proces van het schilderen, waarbij je iets ruimtelijks weergeeft in twee dimensies: het platte vlak. De vraag is hoe je op zo’n plat vlak een ruimtelijke werkelijkheid kunt suggereren?
Het middelpuntsperspectief was eeuwenlang dé truc om dat probleem op te lossen. Maar die wijze van afbeelden is voor mij te statisch en te beperkend. Daar komt nog bij dat als je een gebeurtenis of herinnering wilt afbeelden je ook nog te maken hebt met de tijdsduur waarin het zich afspeelde. Daarnaast hebben alle onderdelen van een beleving ook nog een hiërarchie. Hoe kan je zo’n proces vormgeven? Een ding is zeker: een weergave ervan lijkt in de verste verte niet op een foto.

De Dames
In de meer dan 45 jaar dat ik nu schilder blijft bovenstaande de rode draad in mijn werk. De thema’s ruimte en tijd spelen hierbij een belangrijke rol blijven. Dat dit zulke belangrijke thema’s zijn komt vast ook omdat ik de eerste tien jaar na de Rietveld Academie tekenfilms maakte. Met José Vonk richtte ik in 1977, direct na ons eindexamen, animatiefilmstudio ‘De Dames’ op. Mijn liefde voor tekenfilm begon in het derde jaar van de Rietveld, waar ik 1-minuut filmpjes ging maken voor het televisie programma Twee Voor Twaalf.

Welterusten Schat
Als De dames maakten we films voor verschillende omroepen en 1n 1986 een vrije film, van ruim 6 minuten, samen met Paul Haenen. We ontwikkelen met Paul de ruwe structuur van het verhaal over vijf figuren, waarna hij de definitieve tekst schreef en de geluidsband insprak met de stemmen van de ‘acteurs’. Het werd een surrealistisch verhaal over de nachtelijke avonturen van Mies, echtgenote van een narrige banketbakker. Paul schreef erover in de synopsis: Kan er in 6 minuten wel zoveel gebeuren of is dit een valse afspiegeling van de werkelijkheid?
We gebruikten de cut-out techniek, waarbij je losse stukjes papier verschuift en uitwisselt onder een hangende vaste camera. Het was ruim 7 maanden werk voor 6 minuten film. Veel werk, maar we werden beloond met een nominatie voor een Gouden Kalf en de film draaide in 1987 zeven maanden lang in De Movies in Amsterdam, als voorfilm bij ‘Down By Law’ van Jim Jarmush.

Animatiefilm versus schilderijen
Tien jaar lang heb ik geprobeerde het maken van tekenfilms en schilderijen te combineren. Dat is niet gelukt omdat film een enorm tijdrovende en veeleisende discipline is. Dus in 1988 nam ik afscheid van José en huurde een ateliertje om serieus werk te maken van van verlangen om te schilderen.

In mijn tekeningen en schilderijen zoek ik naar manieren om onze ervaring van de werkelijkheid af te beelden. Het zijn meer opties voor herinneringsbeelden dan weergaven van een werkelijkheid die ‘echt’ is of bestaan moet hebben.
Ik zoek naar beelden die in het hoofd van de toeschouwer een verbinding aan kunnen gaan met zijn of haar herinneringen. Een werkelijkheid die je beter kunt voelen dan nameten.

Helga Kos, september 2023