Interview in Kunstenaar magazine
Interview in Kunstenaar Magazine nr 74, november 2018
Ervaring van een moment
Beeldend kunstenaar Helga Kos probeert hele sterke beelden te vinden die associaties oproepen en ook haarzelf blijven verrassen. “Wat ik wel vaker hoor van mensen als het om mijn werk gaat, is dat je er een beetje moeite voor moet doen. Maar als mensen eenmaal iets van me hebben, dan willen ze het niet meer kwijt. Er gebeurt dan iets tussen hen en het werk waardoor het betekenis voor ze krijgt.”
Je hebt tien jaar gewerkt als maker van animatiefilms. Zie je daar invloeden van terug in je werk?
“Absoluut. De techniek van film maakt je bewust van het fenomeen tijd. Een beweging in een tekenfilm moet je in kleine stukjes opdelen. Je bent op die manier erg bezig met verhoudingen en houdingen. Ik ben me erg bewust van hoe een beweging in de tijd is opgebouwd. Mijn werk is opgebouwd uit losse elementen die samen een geheel vormen. Door samengestelde beelden te maken probeer ik dichterbij de ervaring van een belevenis te komen. Daar heeft de periode van animatiefilms toe bijgedragen.”
Je brengt het bewust niet samen tot een fotorealistisch geheel. Vanwaar?
“Wanneer we op vakantie zijn denken we foto’s nodig te hebben om een ervaring vast te leggen. Maar een foto is slechts een fractie van een seconde. Je ervaring is rijker dan een beeld alleen. In mijn werk wil ik de ervaring van een moment weergeven. Mensen zijn vaak verrast als ze mijn werk zien, omdat men vaak van de fotorealiteit uitgaat.
De fotorealistische manier van kijken is erg sterk, zo’n deel van onze wereld. Daarnaast zijn we zo gewend om vanuit het middelpuntperspectief te kijken, dat het bijna een dogma wordt. Ik heb moeten leren om anders te kijken en denken.”
Je geeft aan dat je houdt van het trage proces van schilderen. Wat maakt dat zo interessant?
“Ik ben een echte schilder. Uiteindelijk ben ik met animatiefilm gestopt omdat ik merkte dat ik er vooral inzat voor de plaatjes, niet voor het filmische. Ik houd ervan iets op te bouwen, iets te herroepen, weg te schilderen, toe te voegen. En dat geleidelijk tot een beeld te laten komen dat ik van tevoren nooit had kunnen bedenken. Bij mij komt al werkende iets tot stand. Ik laat iets ontstaan door wat er in het werk gebeurt.”
Het is dus niet altijd doelgericht. Bij je serie My picture went away forever wel. Hoe kwam dat tot stand?
“Deze serie is gemaakt naar aanleiding van een zin die een meisje stamelde nadat ze per ongeluk een foto had verwijderd op de computer: ‘My picture went away forever.’ Die zin bleef bij me hangen. Het gaat heel erg over verlies.
Ouder worden heeft erg te maken met afscheid nemen van dingen. Die serie gaat daarover; de jeugd en het leven nemen het van je over. Je verdwijnt langzaam van de aardbodem. Dat is een prachtig proces aan de ene kant, maar persoonlijk een drama. Het leven gaat altijd door. Dat was de grondgedachte. Dan begin je daarmee en zoek je uit hoe je dit kan vormgeven.”
Ruimte en tijd zijn altijd belangrijk voor je geweest, net als kleur. Waarom?
“Tijd en ruimte zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Als je niet uitgaat van een fotorealistische ruimte, dan moet je een ander soort ruimte genereren. Dat dwingt je om na te denken over de relatie tussen tijd en ruimte. De liefde voor kleur is iets dat ik al van jongs af aan heb. Ik weet nog dat mijn moeder een sjaal voor me breide. Ik mocht drie kleuren kiezen, maar dat lukte me niet. Alle kleuren die ik buitensloot vond ik zielig. Uiteindelijk werden het de obligate kleuren van Sneeuwwitje: wit, zwart en rood. Ik heb het nooit gedragen.”
Wat hoop je bij de kijkers van jouw werk los te maken?
“Ik hoop dat mijn werk gedachten kan aanjagen en dat de kijker zich ertoe kan verhouden met zijn of haar eigen ervaringen en herinneringen. Een soort herkenning. Als ik nieuw werk heb gemaakt, wacht ik behoorlijk lang totdat ik het inlijst. Na drie maanden moet het nog steeds mijn gedachten aanjagen. Hoe sterker ik mezelf ertoe verhoudt, hoe sterker het hopelijk voor de ander werkt.”
Je geeft ook met veel plezier les. Waarom zorgt dat voor zoveel voldoening?
“Wat ik heel bijzonder vind, is dat ik mensen kan aanzetten dingen te maken die bij ze horen. Veel mensen hebben een soort vooropgezet idee van wat goed zou zijn, hoe ze zouden moeten schilderen. Maar dat is voor iedereen anders. Het is ook best intiem, om zo dicht bij mensen te komen. Ik ben vaak ontroerd door wat er gemaakt wordt.”